Терроризм ва экстремизм яке аз хатарҳои бузургтарин дар шароити муосири ҷаҳонӣ ва минтақавӣ мебошад, ки ба суботи давлатҳо, амнияти шаҳрвандон ва рушди иқтисодиву иҷтимоӣ таҳдид мекунад. Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, ин масъалаҳо мавқеи хос доранд, зеро кишвар дар минтақаи стратегии Осиёи Марказӣ ҷойгир буда, бо таҳдидҳои дохилӣ ва хориҷӣ рӯбарӯст. Ба ин сабаб, мубориза бо терроризм ва экстремизм яке аз самтҳои асосии сиёсати амниятии давлат мебошад.
Терроризм ҳамчун стратегияи зӯроварӣ бо мақсади таҳдид ва тарс додани аҳолӣ бо истифодаи усулҳои зӯроварӣ ва ташкили амалҳои вайронкунанда дар ҷомеа сурат мегирад. Гурӯҳҳои террористӣ одатан тавассути амалҳои ваҳшатангез ва хунрезӣ талош мекунанд, ки ба ҳадафҳои сиёсии худ бирасанд. Экстремизм, дар навбати худ, ба идеология ва ҳаракатҳои ифротӣ ва тундраве дахл дорад, ки талош доранд сохторҳои мавҷудаи иҷтимоӣ ва сиёсиро бо роҳи зӯроварӣ тағйир диҳанд. Экстремизм метавонад дар шаклҳои гуногун зоҳир шавад: аз ифротгароии динӣ то сиёсӣ ва иҷтимоӣ.
Тоҷикистон, ки як кишваре бо таърихи мураккаби сиёсиву иҷтимоӣ ва ҷанги шаҳрвандӣ мебошад, дар солҳои охир бо хатарҳои гуногуни терроризм ва экстремизм рӯбарӯ шуд. Пас аз анҷоми ҷанги шаҳрвандӣ (1992-1997), Ҳукумати Тоҷикистон дар ҳамкорӣ бо кишварҳои дигар ва созмонҳои байналмилалӣ барои барқарор кардани амният ва субот тадбирҳои зиёде андешид. Вале фаъолияти гурӯҳҳои террористӣ ва ифротгаро дар минтақа ва алоқамандии онҳо бо шабакаҳои байналмилалӣ ҳамоно таҳдиди ҷиддие боқӣ мемонад.
Ҳукумати Тоҷикистон як қатор ҳизбу ҳаракатҳои тундрав ва террористиро мамнуъ эълон кардааст, ки дар онҳо шаҳрвандони Тоҷикистон ё иштирок мекарданд, ё онҳоро фаъолона дастгирӣ мекарданд.
1. Ҳизби Наҳзати Исломии Тоҷикистон (ҲНИТ): ҲНИТ баъд аз ҷанги шаҳрвандӣ расман ҳамчун ҳизби сиёсӣ фаъолият мекард, аммо баъдтар, дар соли 2015, ҳукумат онро мамнуъ эълон кард ва ба он гунаҳкорӣ дар ташкили ҳаракатҳои ифротӣ ва талоши табаддулоти давлатӣ мансуб донист. Ҳукумат ин ҳизбро ба иртибот бо терроризм муттаҳам намуда, бисёр роҳбарони он боздошт ё ба кишварҳои дигар гурехтанд. Тибқи гузоришҳои расмӣ, баъзе аъзои ин ҳизб бо гурӯҳҳои террористии хориҷӣ ҳамкориҳо доштаанд.
2. Ҷамоати Ансоруллоҳ: Гурӯҳи террористии фаъол дар минтақаи Осиёи Марказӣ, ки бо “Ал-Қоида” ва гурӯҳҳои ифротии дигар иртибот дорад. Ин гурӯҳ ба содир кардани чандин ҳамлаҳои террористӣ дар қаламрави Тоҷикистон муттаҳам шудааст.
3. Давлати Исломӣ (ДИИШ): Ин гурӯҳи террористии байналмилалӣ, ки маъруф бо номи “Давлати Исломии Ироқ ва Шом” мебошад, фаъолияти густурдаи худро дар тамоми ҷаҳон, аз ҷумла Осиёи Марказӣ, роҳандозӣ кардааст. Бисёре аз шаҳрвандони Тоҷикистон ба ин гурӯҳ пайваста, барои иштирок дар ҷангҳо ба Сурия ва Ироқ сафар карданд.
4. Ҳаракати Исломии Ӯзбекистон (ҲИӮ): Ин гурӯҳи террористӣ, ки асосан дар Ӯзбекистон ташкил ёфтааст, бо мақсади барқарор кардани хилофати исломӣ дар минтақа фаъолият дорад ва дар Тоҷикистон низ барои содир кардани ҳамлаҳои террористӣ кӯшиш кардааст.
Ҳукумати Тоҷикистон бо мақсади мубориза бо терроризм ва экстремизм як қатор тадбирҳои қонунӣ, сиёсӣ ва амниятиро роҳандозӣ намудааст:
1. Қонунгузорӣ: Як қатор қонунҳо ва санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, аз ҷумла:
· Кодекси ҷиноятии Ҷумҳурии Тоҷикистон – ин санади ҳуқуқӣ асосҳои ҳуқуқӣ ва ҷавобгарии ҷиноиро барои ҷиноятҳо, аз ҷумла амалҳои террористӣ ва экстремистӣ, танзим мекунад.
· Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи мубориза бар зидди терроризм» – қонунест, ки тартиби мубориза бо терроризмро дар Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян намуда, мақомоти масъул ва усулҳои пешгирӣ ва бартараф кардани таҳдидҳои террористиро танзим мекунад.
· Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи муқовимат бо экстремизм» – ин қонун фаъолияти давлатро дар самти пешгирӣ, ошкор ва мубориза бо экстремизм (ифротгароӣ), ки хатари ҷиддӣ барои амнияти миллӣ ва ҷамъиятӣ ба бор меорад, танзим менамояд.
· Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи муқовимат ба қонунигардонии (расмикунонии) даромадҳои бо роҳи ҷиноят бадастоварда ва маблағгузории терроризм» – қонуне, ки тадбирҳои ҳуқуқӣ ва амалиро барои пешгирӣ ва бартараф кардани маблағгузории гурӯҳҳои террористӣ ва қонунигардонии даромадҳои бо роҳи ҷиноятӣ ба дастовардаро танзим менамояд.
· Стратегияи миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба муқовимат ба экстремизм ва терроризм барои солҳои 2016-2020, ки бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 12 ноябри соли 2016, №776 тасдиқ шудааст – ин стратегия самтҳои асосии мубориза бо экстремизм ва терроризмро барои як давраи панҷсола муайян намуда, мақсадҳои аслӣ ва тадбирҳои амалӣ барои расидан ба онҳо пешбинӣ шудааст.
· Стратегияи муқовимат ба экстремизм ва терроризм дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2021-2025, ки бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 1 июни соли 2021, №187 тасдиқ шудааст – санаде, ки ба таҳкими қудрати миллӣ дар самти мубориза бо терроризм ва экстремизм барои солҳои 2021-2025 равона гардида, ба навсозии сиёсати давлатӣ дар ин самт дар асоси таҳлил ва таҷрибаҳои замонавӣ дахл дорад.
· Консепсияи ягонаи Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба мубориза бар зидди терроризм ва экстремизм (ифротгароӣ), ки бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 28 майи соли 2006, №1717 тасдиқ шудааст – ин консепсия усулҳо ва нақшаҳои умумии ҳамоҳангсозии фаъолиятҳои ниҳодҳои давлатӣ ва ҷамъиятиро дар самти муқовимат ба терроризм ва экстремизм муайян мекунад.
· Барномаи давлатии муқовимат ба ҷинояткорӣ барои солҳои 2021-2030, ки бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 30 июни соли 2021, №265 тасдиқ шудааст – барномае, ки чорабиниҳои сиёсӣ, ҳуқуқӣ ва иҷтимоиро барои пешгирӣ ва бартараф кардани ҷинояткорӣ, аз ҷумла терроризм ва экстремизм, дар давоми даҳсолаи минбаъда дар бар мегирад.
· Барномаи давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба пурзӯр намудани мубориза бар зидди терроризм дар солҳои 2000-2003 – ин барнома дар давраи аввали мубориза бо таҳдидҳои террористӣ дар кишвар роҳандозӣ шуда, тадбирҳои амалӣ ва сиёсати давлатӣ барои пурзӯр кардани амният ва ҳамкорӣ бо кишварҳои дигарро муайян намудааст.
2. Мақомоти амниятӣ: Кумитаҳои махсуси амниятӣ ва ташкилотҳои давлатӣ бо мақсади назорати ҳолати амниятӣ ва пешгирии фаъолияти террористӣ таъсис ёфтаанд. Ин мақомот бо ҳамкории мақомоти байналмилалӣ, аз ҷумла бо СММ ва дигар созмонҳои байналмилалӣ, фаъолият мекунанд.
3. Ҳамкориҳои байналмилалӣ: Тоҷикистон бо кишварҳои ҳамсоя ҳамкории зич дорад. Ҳамчунин, дар доираи Созмони Ҳамкории Шанхай ва Созмони Амнияти Дастаҷамъӣ мубориза бо терроризм ва экстремизм дар сатҳи байналмилалӣ пеш бурда мешавад.
4. Маърифат ва корҳои профилактикӣ: Ҳукумат бо ташкилотҳои ҷамъиятӣ ва динии кишвар барои баланд бардоштани сатҳи маърифати шаҳрвандон, бахусус ҷавонон, ҳамкорӣ мекунад. Ташкили барномаҳои тарбиявӣ ва маърифати динӣ яке аз роҳҳои муҳим барои пешгирии паҳншавии идеологияҳои ифротгароӣ мебошад.
Мубориза бо терроризм ва экстремизм дар Ҷумҳурии Тоҷикистон як раванди мураккабу бисёрҷабҳа аст, ки аз самтҳои сиёсӣ, амниятӣ ва иҷтимоӣ иборат мебошад. Мавқеи муҳим доштани кишвар дар Осиёи Марказӣ, ҳамсарҳадӣ бо Афғонистон ва таъсири гурӯҳҳои байналмилалӣ Тоҷикистонро водор месозад, ки чораҳои ҷиддӣ ва қавӣ барои нигоҳ доштани суботу амният дар дохили кишвар ва минтақаву ҷаҳон андешад. Ин масъала на танҳо ба амнияти дохилӣ, балки ба ҳамкориҳои байналмилалӣ ва рушди иҷтимоиву иқтисодӣ низ таъсир мерасонад.
Умаршозода ДАВЛАТШО,
Корманди Академия
